Maja’s verhaal moet worden verteld

De gruwelijke moord op Maja Bradaric, wier lichaam brandend in een weiland werd gevonden, is het onderwerp van de voorstelling ‘Kwaad Bloed’ waarmee het theatergezelschap Rotterdams LEF deze week in een reeks try-outs op de planken staat. Het stuk heeft de gemoederen al hoog doen oplaaien en een aantal scholen in Nijmegen, de woonplaats van Maja, weigeren niet alleen de voorstelling op te nemen in hun schoolprogrammering maar hebben zelfs geprobeerd de vrije voorstelling in Theater Lux te verbieden. “Onterecht”, vindt regisseuse Jolanda Spoel. “Dit is juist een van de verhalen die moet worden verteld.”
De ouders van de vermoorde scholiere zijn het daar hartgrondig mee eens en hebben gedurende het hele maakproces samengewerkt met het theatergezelschap. “Tussen de ouders van Maja en Rotterdams LEF is een soort van opendeurbeleid ontstaan. Als wij vragen hebben of twijfelen over bepaalde zaken, dan staan zij ons met raad en daad terzijde. Omgekeerd zijn de ouders ook bij het maakproces betrokken. Ze kennen het script, ze kennen de acteurs en misschien wel het allerbelangrijkste, ze begrijpen waarom we dit stuk willen maken en keuren het goed.”

Aan de wieg van ‘Kwaad Bloed’ stonden dan ook geen sensatiezoekers maar jonge acteurs die op zoek waren naar antwoorden op de vraag of het geweld onder jongeren toeneemt en zo ja, waarom dat zo is. Vragen die hun gesteld werden tijdens Studio LEF, een talentontwikkelingstraject van Rotterdams LEF en waaruit onder leiding van Roel Twijnstra, docent spel, en Kees van Loenen, docent schrijven, een presentatie kwam ter afsluiting van het studiejaar. “De theatermakers hebben tijdens Studio LEF aan de hand van oefeningen, improvisaties en krantenknipsels het geweld onder jongeren onder de loep genomen en vanuit allerlei invalshoeken benaderd. Een kort artikel over de rechtszaak tegen de verdachten van de moord op Maja hield ze enorm bezig en daaruit is hun eindpresentatie ‘De vrienden van Maja’ voortgekomen. Die is alleen in besloten kring opgevoerd en maakte grote indruk. Het stuk was zo bijzonder dat we vonden dat we daar echt iets mee moesten gaan doen. Zo is ‘Kwaad Bloed’ ontstaan.”

Integer stuk
Het stuk is geschreven door Kees van Loenen. In de circa 70 minuten durende voorstelling gaat een groep jonge acteurs – net als in de aanloop naar de eerdere presentatie – op zoek naar antwoorden op hun vragen rondom de moord op Maja. “Door deze insteek is het een heel integer stuk geworden”, antwoordt de regisseuse op de vraag waarom de keuze is gemaakt de acteurs en niet Maja en haar vrienden in de hoofdrol te plaatsen. “Niemand van ons is bij die moord geweest. Wat er werkelijk is gebeurd, hoe het zover heeft kunnen komen en welke emoties er allemaal hebben gespeeld, al dat soort informatie hebben we op z’n best vanuit de tweede hand en heel vaak kunnen we er alleen maar naar raden. Dus is het bijna logisch dat we op deze manier te werk gaan. Want dezelfde vragen die de acteurs zich in ‘Kwaad Bloed’ stellen, heeft heel Nederland zich gesteld toen het afschuwelijke nieuws hen via de media bereikte. Acteurs hebben daarbij het voordeel dat ze zich een andere huid aan kunnen meten en kunnen doen alsof ze iemand anders zijn. In het stuk doen ze dat nu en dan ook, maar uiteindelijk spelen ze zichzelf.”

Commotie
Terugkomend op de commotie die is ontstaan op de scholen in Nijmegen over ‘Kwaad Bloed’, vertelt Jolanda Spoel dat het toneelstuk daar in het voorjaar van 2007 in ieder geval te zien zal zijn als vrije voorstelling in Theater Lux, dat niet is ingegaan op het verzoek van de scholen om de voorstelling uit de programmering te halen. “Ik wil niet voor rechter spelen en de rectoren van de scholen die de voorstelling wilden verbieden en weigeren die op hun scholen te laten spelen, handelen natuurlijk op basis van heel andere uitgangspunten en motieven dan wij. Ze zijn bang dat het stuk te veel oud zeer onder de scholieren oprakelt en hen kan schaden. Hoewel ik aan de ene kant hun zorgen wel kan begrijpen en zelfs waarderen, ben ik het niet eens met de autoritaire manier waarop ze de leerlingen daartegen in bescherming proberen te nemen. Verschillende media hebben peilingen onder de scholieren gehouden waaruit naar voren kwam dat de meesten het stuk hoe dan ook willen gaan zien. En terecht, want het is niet alleen een onderwerp waarbij ze persoonlijk betrokken zijn, het is ook een heel actueel en belangrijk thema waarmee ze meer en meer te maken krijgen en waarvoor zij zelf voor een groot deel oplossingen moeten gaan vinden. Dat kan alleen maar als je daarvoor genoeg informatie en invalshoeken kunt verzamelen. En theater is natuurlijk bij uitstek de manier om op zoek te gaan naar artistieke antwoorden op maatschappelijke problemen.”

Censuur
“Dus nee, ik ben het niet eens met de, ja, noem het maar censuur die een aantal rectoren in Nijmegen op ‘Kwaad Bloed’ pleegt”, vervolgt Jolanda. “Ik raad ze aan om de voorstelling wel te programmeren, het aan de leerlingen over te laten of ze die wel of niet willen zien en te zorgen voor voldoende begeleiding voor- en achteraf. Waarbij het educatieve programma dat Rotterdams LEF heeft ontwikkeld een prima steun in de rug is. Ik geloof oprecht dat er niet zoiets bestaat als een teveel aan kennis en voorlichting. Daarentegen zijn er veel te veel voorbeelden – zowel in de geschiedenis als in het heden – aan te wijzen van wat gebrek aan informatie in combinatie met etterende, verstopte wonden kan aanrichten.”

Foto: Phile Deprez