Prikkelarm is goed voor iedereen

In Trouw verscheen onlangs een artikel waarin werd gesteld dat autisten eigenlijk geen last hebben van overprikkeling maar dat het ze ontbreekt aan zelfvertrouwen. En dat het beter voor ons is wanneer we over die drempels geduwd worden. Dat is gevaarlijke kletspraat.

Overprikkeling is een staat van zijn voor mij. Ik verwerk informatie anders en ben minder goed in staat om die te filteren. De mate waarin ik dat kan, varieert niet alleen van dag tot dag maar ook van levensfase tot levensfase. Hoe meer overbodige informatie ik weet buiten te sluiten, des te beter ik functioneer en des te prettiger ik me voel. De hoeveelheid prikkels die ik binnenkrijg, moet ik compenseren met tijd in mijn eentje om weer voldoende op te laden om de volgende lading te verwerken. Als ik dat goed genoeg reguleer, dan voorkom ik een melt- of shutdown, maar overprikkeling is dagelijkse kost.

Toen ik op de vraag “Hebben we niet goed naar mensen met autisme geluisterd, dat we autismevriendelijk gelijkstellen aan prikkelarm? Ze vragen er toch ook zelf om?” dit pedante antwoord van Peter Vermeulen in Trouw las, werd ik witheet. “Als je overprikkeld bent, is rust het eerste dat je wilt. Vandaaruit zijn mensen met autisme gaan zeggen: prikkelarm doet ons goed. Als ze overstuur zijn en ze zetten die koptelefoon op, of ze gaan weg van het feestje, dan ís de stress ook weg. Dus ze worden in dat systeem bekrachtigd. Ze hebben niet door dat dit op lange termijn geen oplossing biedt. Zo leert je brein niet bij. Ik neem hun dat niet kwalijk. Dat vraagt verbeelding. Maar zo zijn we wel op een zijspoor geraakt.”

De meeste autisten in mijn omgeving delen mijn boosheid. Want weer is daar een neurotypische betweter met een theorie die hij ten gelde maakt, die niet alleen indruist tegen onze eigen ervaringen maar ook domweg schadelijk voor ons is. Ik heb die theorie namelijk al volop getest. En met mij een heleboel andere autisten die pas op latere leeftijd een diagnose kregen. Wij moesten wel in die mallemolen van ‘normaal’ meedoen. En renden van burn-out naar burn-out, van conflict naar conflict en kijken daardoor terug op een leven vol verbroken vriendschappen, relaties en arbeidscontracten. Het negeren van overprikkeling en het voortdurend proberen te conformeren aan de neurotypische norm, maakt ons letterlijk ziek en leidt maar al te vaak tot zware depressies en zelfs suïcide.

Mijn brein hoeft niets bij te leren. Als het overprikkeld raakt, dan forceert het me al richting een rustmodus. Luister ik niet, dan krijg ik hoofdpijn, pijn in mijn schouders en nek van de opgebouwde spanning, allerlei onlustgevoelens en uiteindelijk kan ik niet meer nadenken en moet ik wel slapen om mezelf een leeg hoofd te dromen. Dat is een prima zelfbeschermingsmechanisme, en niet zoals Vermeulen beweert, een systeem waar autisten vanaf moeten. Sterker, het is in ons belang om er juist heel goed naar te leren luisteren en op te acteren.

De enige lange termijn oplossing is een goede balans vinden tussen wat je wilt en wat je nodig hebt in je leven. Een prikkelarme omgeving helpt autisten daar juist enorm bij. Als ik in de supermarkt geen ellendige muzak hoef te negeren, dan heb ik meer ruimte om te dealen met het felle tl-licht, de temperatuurverschillen en de mensen die geen afstand houden. Als het in de stiltecoupé echt stil is en ik rustig kan lezen of nadenken, dan heb ik een hele prettige en stressvrije reis en kom ik ontspannen in plaats van totaal opgefokt aan. Als ik op de middelbare school in een kleinere en rustigere klas was beland, dan had ik hem vast helemaal afgemaakt.

De ironie is dat een autistvriendelijke omgeving prettiger is voor iedereen. Of het nu gaat om ongestoord door kunnen werken op kantoor, om niet gedwongen te hoeven luisteren naar de muziek of de telefoongesprekken van reisgenoten, een volle nachtrust genieten zonder burengerucht of niet gepord en geprikt te worden als in je in de rij voor de kassa staat, een duidelijke scheiding hebben tussen werk en vrije tijd en ga zo maar door: het zijn allemaal zaken waar neurotypische mensen net zo goed baat bij hebben. Heel veel mensen hebben dat tijdens de Covid-pandemie aan den lijve ondervonden. Het verschil is alleen dat zij op den duur weer aan al die ruis wennen, en autisten er altijd last van blijven houden.